រៀងរាល់ឆ្នាំមានមនុស្សច្រើនជាង១លាននាក់កើតមហារីកស្បែក ជាក់ស្ដែងនៅសហរដ្ឋអាមេរិកជម្ងឺនេះបានសម្លាប់មនុស្ស ១០៨៥០នាក់ក្នុងឆ្នាំ២០០៧។ មហារីកស្បែកដែលមានការវិវត្ដយឺត និងស្ងាត់ស្ងៀម ហើយអាចជាដោយឯកឯងឬដោយសារការ ប្រើប្រាស់ថ្នាំ។ បើគ្មានការព្យាបាល វាអាចបណ្ដាលឱ្យមានការប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់ ភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះឬអាចរាលដាលដល់ឆ្អឹង និងសរីរាង្គខាងក្នុង ដែលអាចឱ្យអ្នកជម្ងឺស្លាប់យ៉ាងវេទនា។ ជម្ងឺនេះមានអត្រា៨០ភាគរយច្រើនកើតនៅលើ ក មុខ ជាទូទៅគឺកន្លែង ដែលងាយប៉ះពាល់ពន្លឺព្រះអាទិត្យ។
ដើម្បីទទួលជ្រាបកាន់តែច្បាស់អំពីជម្ងឺមហារីកស្បែកនេះ ទស្សនាវដ្ដី សុខភាពយើងសូមលើកមកបកស្រាយជម្រាបជូន លោកអ្នកតាមរយៈកិច្ចសម្ភាសជាមួយលោកវេជ្ជបណ្ឌិត ម៉ុក ធាវីគ្រូពេទ្យឯកទេសវះកាត់នៃមន្ទីរពេទ្យមិត្ដភាពខ្មែរសូវៀត។
ការរាលដាលរបស់ជម្ងឺមហារីកស្បែក
តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់វិទ្យាស្ថានមហារីកសហរដ្ឋអាមេរិកបានឱ្យដឹងថា ជារៀងរាល់ម៉ោងជនជាតិអាមេរិកម្នាក់ស្លាប់ដោយសារជម្ងឺមហារីកស្បែក និងរយៈពេល៣០វិនាទីមានម្នាក់កើតជម្ងឺមហារីកស្បែក។ ក៏ដូចគ្នាដែរនៅប្រទេសកម្ពុជាយើង អត្រាជម្ងឺមហារីកស្បែកស្ថិតក្នុងលំដាប់ខ្ពស់ដែលចោទជាបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរដល់សុខភាពនិងងាយបាត់បង់ជីវិតដោយសារការធ្វេសប្រហែស ពីជម្ងឺដ៏កាចសាហាវនេះ។
ប្រភេទជម្ងឺមហារីកស្បែក
គេសង្កេតឃើញថាមហារីកស្បែកមានច្រើនប្រភេទ ៖
- បាសាលសែលកាស៊ីណូម៉ា (ពាសាល Cell carcinoma)ជាជម្ងឺមហារីកស្បែកមួយប្រភេទដែលមានការរីកលូតលាស់ យឺតៗ ដែលមានអត្រារហូតដល់៨០ភាគរយនៃមហារីកស្បែកទាំងអស់។ បើគ្មានការព្យាបាលវាអាចបំផ្លាញជម្រៅស្បែកទាំងមូល និងសរីរាង្គខាងក្រោម ដូចជាឆ្អឹង ខ្ចីច្រមុះ ត្រចៀក ឬអាចចូលដល់សាច់ដុំនិងឆ្អឹងដែលធ្វើឱ្យអ្នកជម្ងឺអាចពិការ ឬរហូតដល់ស្លាប់។
- ស្កាម៉ូសសែលកាស៊ីណូម៉ា (្សឆាុមៀុស cell carcinoma) ជាញឹកញាប់ច្រើនកើតមាននៅលើបបូរមាត់ មុខនិង ត្រចៀក ដែលមានអត្រា១៥ភាគរយ។ វាជាប្រភេទជម្ងឺដែលមានការវិវត្ដលឿនហើយងាយរាលដាលដល់សរីរាង្គផ្សេងៗដូចជាសួត ខួរក្បាលតាមរយៈកូនកណ្ដុរជាដើម។
- ម៉ាលីញ៉ែនមេឡាណូម៉ា (ំាលិងនានត melanoma)ជាជម្ងឺមហារីកស្បែកមួយប្រភេទដែលមានចំនួនតិចប្រហែល ៤ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្ដែមានភាពសាហាវ និងគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត។ ជម្ងឺនេះអាចធ្វើឱ្យអ្នកជម្ងឺស្លាប់ឆាប់ក្នុងរយៈពេលពី១-៣ឆ្នាំ។
- សេបាសូស សែល កាស៊ីណូម៉ា(្សបោចេៀុស cell carcinoma) ជាប្រភេទកម្រមានអត្រាត្រឹមមួយភាគរយប៉ុណ្ណោះ ជាមហារីកស្ថិតនៅក្រពេញខ្លាញ់ក្រោមស្បែក។
- ក្រៅពីប្រភេទខាងលើមានប្រភេទដុំពកលើស្បែកអាកទីនិកកេរ៉ាតូស៊ីសដែលអាចបង្កជាជម្ងឺមហារីកនៅពេលដែលកោសិកាមានការវិវត្ដប្រែប្រួលខុសធម្មតា។ វាមានលក្ខណៈគ្រើម ពណ៌ក្រហម ឬត្នោត ប្រេះស្រកាជាដើម។
រូបភាពទស្សនាវដ្ដីសុខភាពយើង
រោគសញ្ញាជម្ងឺមហារីកស្បែក
ជាទូទៅជម្ងឺមហារីកស្បែកចាប់ផ្ដើមពីចំណុចតូចពណ៌ខ្មៅមានសណ្ឋានដូចជាប្រជ្រុយ ឬដុំខ្មៅដែលមានការប្រែប្រួលទំហំ ពណ៌ ដែលលោកអ្នកមិនបានចាប់អារម្មណ៍សម្គាល់ តាមលក្ខណៈពិសេស៥យ៉ាង
- ជាដុំមួយដែលមានរាងមិនស្មើ
- ជាដុំមានគែមមិនមូលស្មើ មានគ្រាប់ខ្មៅតូចៗនៅគែម
- ជាដុំដែលមានពណ៌ចម្រុះ
- មានវិជ្ឈមាត្រធំជាង ៦ម,ម
- ជាប្រជ្រុយ ឬស្នាមកន្ទួលនៅលើស្បែកដែលងាយដាច់រលាត់ចេញឈាមនៅពេលមានការប៉ះពាល់បន្ដិចបន្ដួចនិងរបក ក្រមរជាញឹកញាប់ពុំមានការជាសះស្បើយ។
មូលហេតុបង្កជម្ងឺមហារីកស្បែក
អត្រានៃកំណើនមហារីកស្បែកកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំបណ្ដាលមកពីស្រទាប់អូស្សូនដែលការពារបរិយាកាសផែនដីកាន់តែស្ដើងទៅៗ ដែលធ្វើឱ្យស្បែកងាយរងនូវកាំរស្មីអ៊ុលត្រាវីយូឡេនៃពន្លឺព្រះអាទិត្យខ្លាំង។ ពន្លឺនេះងាយបំលែងប្រព័ន្ធឌីអ៊ិនអេ(ឌណៅ)នៃកោសិកាស្បែកទៅជាកោសិកាមិនធម្មតានៃជម្ងឺមហារីក។ ពន្លឺយូវីដែលប៉ះពាល់ទៅលើស្បែកខ្លាំងពិសេសចាប់ពីម៉ោង ១១ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៣រសៀល។ ម្យ៉ាងវិញទៀតជម្ងឺមហារីកក៏អាចបណ្ដាលមកពីការរលាករ៉ាំរ៉ៃដែលធ្វើឱ្យកោសិកាស្បែក បំលែងទៅជាមហារីក។ បន្ថែមពីនេះកត្ដាដែលជំរុញឱ្យជម្ងឺមហារីកស្បែកមានការវិវត្ដលឿនគេច្រើនសង្កេតឃើញលើអ្នកដែលធ្វើ ការនៅរោងចក្រ ដែលមានការប្រើប្រាស់ជាតិគីមី ដូចជាអាស៊ីនិក ធ្យូងថ្ម ប្លាស្ទិកថ្នាំលាបឈើដែលប៉ះពាល់ដល់ស្បែកជាដើម។
ការព្យាបាលជម្ងឺមហារីកស្បែក
មានមតិជាច្រើនយល់ថាការព្យបាលដោយការវះកាត់ធ្វើឱ្យជម្ងឺមហារីកស្បែកមានការវិវត្ដលឿន និងមិនអាចជាសះស្បើយ នេះគឺជាការយល់ច្រឡំដែលគួរចៀសវាង។ ផ្ទុយទៅវិញការប្រើប្រាស់ឱសថដោយមិនបានពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យឬបណ្ដែត បណ្ដោយឱ្យជម្ងឺមហារីកវិវត្ដកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរអាចឱ្យអ្នកជម្ងឺមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត។ វិធីព្យាបាលដែលមានប្រសិទ្ធភាព គឺការវះ កាត់លើដុំមហារីកដែលនៅក្នុងតំណាក់កាលដំបូង។ ហេតុនេះសូមអស់លោកអ្នកប្រញាប់ទៅទទួលការព្យាបាលឱ្យបានរួសរាន់ នៅ ពេលដែលសង្កេតឃើញមានសញ្ញាគួរឱ្យសង្ស័យនៅលើស្បែក។ ការវះកាត់អាចធ្វើឱ្យអត្រាជាសះស្បើយមានរហូតដល់ជាង៩០ភាគ រយ។ វិធីសាស្ដ្រផ្សេងៗទៀតដូចជាបញ្ចាំងកាំរស្មីធ្វើក្នុងករណីដុំមហារីកដែលកំពុងមានការរីករាលដាល។ គ្រីយ៉ូតេរ៉ាពី (ជរយៀតហរោផយ) ជាមធ្យោបាយមួយដោយប្រើសារធាតុត្រជាក់ដើម្បីបំផ្លាញកោសិកាមហារីកដែលស្ថិតនៅស្រទាប់សើនៃស្បែក។ ការប្រើប្រាស់ដោយថ្នាំក្រែមលាបនៅលើស្បែកដើម្បីការពារជម្ងឺស្បែកដែលបម្រុងវិវត្ដទៅរកមហារីកមានប្រសិទ្ធភាពតិចតួចបំផុត។
វិធីការពារជម្ងឺមហារីកស្បែក
មានមធ្យោបាយមួយចំនួនអាចឱ្យលោកអ្នកអាចចៀសផុតពីជម្ងឺមហារីកស្បែកនេះបាន គឺគួរពាក់មួកឬមធ្យោបាយផ្សេងៗ ដើម្បីការពារពន្លឺថ្ងៃខ្លាំងពីម៉ោង១១ព្រឹកដល់ម៉ោង៣រសៀលឬប្រើប្រាស់ក្រែមការពារពន្លឺថ្ងៃនៅពេលដែលលោកអ្នកមានការប៉ះ ពាល់ខ្លាំងនឹងពន្លឺយូវីព្រះអាទិត្យ។ គួរគប្បីឧស្សាហ៍ពិនិត្យប្រជ្រុយឬស្លាកស្នាមដែលដុះចេញនៅលើស្បែកមានលក្ខណៈមិនធម្មតា គួរពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យឯកទេស។
ដំបូន្មានអ្នកជំនាញ
បើមានក្រមរដំបៅរលាករ៉ាំរ៉ៃ ត្រូវពិនិត្យ និងព្យាបាលជាបន្ទាន់។ ព្រោះថាលោកអ្នកមិនអាចមើលស្រាលថាជារឿងធម្មតា បានទេ។ សូមព្យាយាមតានដានរាល់ការប្រែប្រួលនានាដែលកើតមាននៅស្បែកជាពិសេសបរិវេណដែលរងកម្ដៅថ្ងៃជាប្រចាំ។
ប្រភព ៖ ទស្សនាវដ្តី សុខភាពយើង លេខ០២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧
Leave a Reply